|
Jesteśmy w gościnie u ludzi Noongar. To pierwsi mieszkańcy południowo-zachodniego zakątka kontynentu. Narysujcie kreskę łączącą Geraldton na wybrzeżu zachodnim oraz Esperance na południowym, a otrzymacie granicę ich kraju. Najstarsze ślady ich bytności w regionie pochodzą sprzed 47 tysięcy lat, ze wzgórz Devil's Lair, nieopodal
rzeki Margaret. Noongar (w tłumaczeniu człowiek, czy też istota ludzka) to wspólnota porozumiewająca się tym samym językiem i przywiązana do swego kawałka świata. Centralną postacią wierzeń ludu Noongar jest Tęczowy Wąż (Waagle), opiekujący się dobrem w tej części świata najcenniejszym - wodą. Ludzie Noongar wierzą, że Waagle daje życie i żywność, a w zamian ludzie dbają o ziemię. Dlatego ziemia (boojar) jest bardzo ważna. Każde plemię ma własny kaleep, czyli ulubione miejsce obozowania. Ludzie Noongar rozróżniają sześć pór roku: Birak, obejmujący grudzien i styczeń, pora gorąca ze wschodnim wiatrem wiejącym w ciągu dnia. W tym czasie Noongar wypalali części buszu, aby zamieszkującą tam zwierzynę zmusić do ucieczki na otwartą przestrzeń i tam upolować. Bunuru, od lutego do marca, pora sucha, ludzie przenosili się w pobliże ujść rzek, gdzie ryby stanowiły znacząca część ich diety. Djeran, kwiecień-maj, temperatura nieco spada, dieta rybna jest wzbogacona o nasiona i cebulki roślin. Makuru, czerwiec-lipiec, opady deszczu napełniają zbiorniki wodne i ludzie przenoszą się wgłąb lądu. Djilba, trwająca od sierpnia do września, temperatura powietrza rośnie. Ludzie polują na emu, oposy i kangury. W Kambarang (październik-listopad) rodziny przenoszą się na wybrzeże,gdzie żaby, żółwie i raki składają się na pożywienie. Pierwsi biali przybyli w rejon rzeki Swan w roku 1829. Gospodarze - ludzie Noongar, nie byli szczęśliwi z tego powodu, ale też nie dawali tego po sobie poznać i początkowo stosunki między gospodarzami, a przybyszami układały się poprawnie. Wkrótce jednak, ekspansja Brytyjczyków zakłóciła życie i zwyczaje Noongar. Przybysze zajęli najlepsze ziemie i źródła wody, ich zwierzęta spożywały z apetytem i niszczyły lokalną faunę. Choroby przywiezione przez osadników, dziesiątkowały rodziny Noongar. Rozpoczął się okres dwustuletniego ucisku i marginalizacji. Jednym z najbardziej wpływowych Noongar na początku XIX wieku był Yagan, syn Midgegooroo, pochodził on z rejonu rzeki Canning (południowy-wschód od Perth). Po serii zrywów i konfliktów zainicjowanych przez Yagana, wyznaczono nagrodę za jego głowę. Ostatecznie został on zastrzelony, z pleców zdarto mu skórę, aby odzyskać znaki plemienne, odcięto głowę i wysłano do Anglii jako memento "wodza z nad rzeki Swan". W pierwszej połowie XIX wieku doszło do licznych masakr ludzi Noongar. Jednym z pierwszych aktów prawnych, uchwalonych przez rząd Australii Zachodniej było przekształcenie wyspy Rottnest na więzienie dla Aborygenów. Miało to miejsce w roku 1838. Przez następnych sto lat, aż do zamknięcia w roku 1931, blisko 4 tysiące Aborygenów, w wieku od lat siedmiu do siedemdziesięciu, było więzionych na wyspie. 370 z nich zmarło tam i zostało pochowanych na wyspie. Dziś wysepka Rottnesst jest popularnym miejscem wśród miłośników plażowania i surfowania. Niewielu pamięta o ciemnej przeszłości wyspy. Sam zamierzałem się tam wybrać i pewnie to zrobię, zachowując jednak należyty szacunek dla zmarłych tam ludzi Noongar. W XX stuleciu niewiele się zmieniło. Rasizm się pogłębiał; szczególnie że część Aborygenów zaczęła pracować i żyć bliżej białych. Ludzie Noongar tracili pracę, dzieci usuwano ze szkół. Wprowadzono godzinę policyjną dla Noongar, mieli oni obowiązek opuścić miasto przed godziną 18. Gdy okazało się, że liczba Noongar nie obniża się a wzrasta, rząd stanowy zainteresował się mieszaniem ras - w 1905 wprowadzono nowe prawo unieważniające każdy związek między-rasowy, chyba że zawartyzostał po uzyskaniu pozwolenia od Chief Protectora. Ponadto Chief Protector został prawnym opiekunem każdego Aborygeńskiego i mieszanego dziecka, do lat 16. Dawało to rządowi prawo odebrania dziecka rodzinie i umieszczenia go w państwowym ośrodku gdziekolwiek z dala od rodziny. Policja i misjonarze mogli również odbierać dzieci z własnej inicjatywy. Doprowadziło to do tego, że Aborygeni ukrywali swoje dzieci, gwizd był sygnałem, aby te biegły ukryć się w buszu. W 1915 Auber Octavius Neville został mianowany Chief Protectorem i bardzo gorliwie zajął się "problemem" Aborygeńskim. Był to czas najbardziej nachalnej ingerencji w życie codzienne ludzi Noongar. Wprowadzono obowiązkowe pozwolenia na zatrudnianie Noongar oraz system identyfikacyjny kart rodzinnych, rejestrujących wszelkie najdrobniejsze nawet zmiany w życiu Aborygenów. Neville zapoczątkował "native settlements" gdzie dzieci Aborygeńskie mogły byc przyuczane do pracy w charakterze parobka rolnego czy służby domowej. W Moore River Native Setlement trzymano około 500 osób w parszywych warunkach, ocenia się że pięciokrotnie większe środki finansowe przeznaczano na więźnia z Fremantle, aniżeli na mieszkańca native settlement. W latach 30 i później biurokracja związana z życiem Aborygenów osiągnęła absurdalne rozmiary - akta personalne przypominały objętością książki telefoniczne. Neville wprowadził system czystości rasowej, w języku pojawiły się związane z tym pojęcia: half caste (pół-krwi Aborygen), quadron (ćwierć), octaron (ósma część). Urzędnicy podążali za wskazówkami szefa i stosując system działań matematycznych (mnożenia ułamków) niektórzy ludzie pochodzenia Aborygeńskiego mieli w swych kartotekach ocenę czystości krwi równą 1/128. Dzieci Aborygeńskie usuwano ze szkół, aktywnie włączali się w ten ruch zwykli ludzie organizując pikiety i strajki, aby wymóc urzędowe usuwanie "czarnych". Perth w latach 1927-1954 było strefą zakazaną dla Noongar. Neville piastował swój urząd aż do roku 1948, od tego czasu następowała stopniowa liberalizacja represyjnej legislacji. Wbrew opresjom i marginalizacji ludzie Noongar nie zaprzestali dochodzenia swych praw i ukazywania własnej tożsamości. Wciąż istnieją, widuję ich w mieście, mam nadzieję poznać osobiście. Jesteśmy gośćmi w kraju ludzi Noongar.
Było już o Australii, dziś kilka słów na temat stanu w którym przyszło nam mieszkać - Australii Zachodniej.
Western Australia zajmuje powierzchnię ok. 2,5 miliona km2; zamieszkuje ją około 2,3 miliona ludzi. Jeśli z tych ponad dwóch milionów odjąć populację największego miasta Perth 1,7 miliona ludzi, to na resztę Australii zachodniej, stanu ośmiokrotnie większego od Polski, pozostaje 600 tysięcy ludzi. Jak sobie łatwo wyobrazić - tłoku nie ma. Australia to spory kontynent, jeśli ktoś zechce przejechać z zachodniego wybrzeża (Perth) do takiego na ten przykład Sydney, do pokonania jest 3297 km. Perth ma opinię najbardziej odizolowanego miasta na świecie. Najbliższe miasto z populacją przekraczającą 500 tysięcy mieszkańców to Adelajda, która według googlemapy znajduje się 2550 kilometrów (albo 28 godzin jazdy) na wschód. To mniej więcej tyle ile między Madrytem i Warszawą. 30 godzin w samochodzie, a jedyne napotkane żywe istoty to kierowcy pociągów drogowych, kangury, wielbłady i strusie. Jest też Perth najbardziej słonecznym miastem Australii, ponad 3000 godzin słońca rocznie to niemało. Tu pozwolę sobie wyrazić opinię, że zima w Perth jest o niebo (błękitne i często bezchmurne) lepsza, aniżeli lato na wyspach. Poza tym jak już w jednym z wcześniejszych donosów wspominałem mieszkańcy Zachodniej Australii ("sandgropers"), są wyżsi, zdrowsi, bardziej urodziwi i inteligentniejsi od innych Aussie. I wiecie co? Znakomicie wtapiamy się w tłum. Przepływa przez Perth rzeka Łabędzia (Swan River), oba brzegi rzeki zachęcają mieszkańców do spacerów, rowerowania, kajakowania czy grilowania. Już drugiego dnia o wschodzie słońca (po jetlagu spać nie mogłem) udałem się na przebieżkę. Pętla z domu, wzdluż brzegów Swan River, po mostach Narrows i powrót Causeway to nieco ponad 10 km. Idealnie. Nieopodal Perth nad rzeką Swan znajduje się mnóstwo winiarni i conajmniej dwa rodzinne browary. To jeden z regionów gdzie uprawia się winorośl w Australii Zachodniej. Nie jest to idealne miejsce do uprawy (znacznie slynniejszym miejscem jest oddalona o kilka godzin jazdy na południe Margaret River Valley), ale białe wino ze szczepu Verdelho jest bardzo zacne. Zachodnia Australia jest ponoć najpiękniejszą częścią kontynentu, ale aby zweryfikować tą tezę potrzeba nam nieco więcej czasu. Póki co odbyliśmy jeden wypad poza Perth, nieco ponad 150 km na południe wzdłuż wybrzeża. Widzieliśmy sporo zieleni... kangury, wielbłądy oraz dwa strusie. Ostrzymy sobie zęby na kilka atrakcji znajdujących się do pięciu godzin jazdy od domu. Do nastepnego razu.
GEOGRAFIA
Australia to jedyny kraj, który zajmuje cały kontynent. Ponad 90% powierzchni jest płaska, sucha i jałowa. Na blisko trzech czwartych powierzchni niemożliwa jest uprawa ziemi. Największe ranczo w Australii (Anna Creek Station) zajmuje powierzchnię 24,000 km2, dla porównania powierzchnia Belgii to 30,000 km2. Gęstość zaludnienia jest tu zwykle obliczana w kilometrach na osobę, a nie ilość osób na kilometr. Na Australijczyka przypada ok. 336 tysięcy m2, ale 90% ludzi woli gnieść się na wybrzeżu. O ludziach z Queensland mówi się "banana benders", bo rosną tam banany, a ludzie nie mają nic lepszego do roboty, więc je zakrzywiają. Mieszkańcy Zachodniej Australii to "sandgropers", są oni wyżsi, zdrowsi i bardziej urodziwi; ponadto charakteryzują się wysoką inteligencją. Mężczyźni są silni i atletyczni, kobiety nie dość, że silne i atletyczne to ponadto niezwykle piękne (powtarzam za Urban Dictionary). Sandgropers fucking rule!!! Tasmania słynie nie tylko z silnoszczękiego diabła, ale i z najczystszego powietrza na świecie. Wielka Rafa Koralowa jest największą organiczną konstrukcją na Ziemi. Wielka Rafa Koralowa ma własną skrzynkę pocztową. Turyści mogą nadać stamtąd karki pocztowe, przyozdabiane stemplem Wielkiej Rafy. W zimie znaczne obszary Victorii, Alpy Australijskie w Nowej Południowej Walii i Tasmania pokryte są śniegiem. Jest to obszar większy niż leżąca w europejskich Alpach Szwajcaria. W Melbourne zamieszkuje jedna z największych w świecie Greckich społeczności. W roku 2006 ponad 149 tysięcy mieszkańców zadeklarowało narodowość Grecką. Tylko w 4 greckich miastach i cypryjskiej Nikozji żyje więcej Greków niż w Melbourne. "Dingo fence" jest najdłuższym płotem na świecie. Ma ponad 5 i pół tysiąca kilometrów i został zbudowany, aby chronić relatywnie żyzne ziemie na południowym-wschodzie kraju i owce tam się wypasające przed atakami psów dingo. MIASTA Sydney - pierwsze i największe miasto Australii, znane także jako miasto grzechu. Wielu chciało aby zostało stolicą kraju, ale stygmat miasta zesłańców i więźniów zaciążył przeciwko. Melbourne - mieszkańcy chcieli aby stało się stolicą i argumentowali to tym, że miasto NIE zostało założone przez skazańców. Osada później przekształcona w miasto została ufundowana przez Johna Batmana (syna skazańca). Canberra - spór między Sydney a Melbourne przedłużał się, postanowiono, że żadne z tych miast nie dostąpi zaszczytu - nowa stolica zostanie zbudowana między tymi dwoma miastami. Hobart - drugie najstarsze miasto Australii. Zbyt częste wizyty Francuskich podróżników na Tasmanii zaniepokoiło Brytyjczyków na tyle, że w roku 1803 zdecydowano wysłać tam więźniów i założyć osadę. Zasoby węgla w Newcastle odkryła grupa pościgowa podążająca za zbiegłymi więźniami. Trudni więźniowie z Sydney byli tam później wysyłani do pracy przy wydobyciu węgla. Newcastle znane jest jako najbardziej egalitarne miasto w Australii. Adelaide. Fama mówi, że w mieście jest mnóstwo kościołów. Adelajda jest stolicą jedynego stanu Australii, który nigdy nie przyjął więźniów. Adelajda jest postrzegana, jako dziura zabita dechami. Perth - Ostatnie z australijskich miast gdzie zesłano skazańców. Dziś są oni biznesmenami albo członkami parlamentu. Brisbane - w roku 1824 gubernator z południa wysłał najtrudniejszych więźniów, aby ci założyli osadę w Queensland. W tym samym mniej więcej czasie dzieci z południa wysłały swych trudnych rodziców na emeryturę do Queensland. Brisbane jest też mekką dla nastolatków z południa - gdy kończą szkołę udają się tam na tydzień rozpasania i pijatyki. INNE Australijskie kopalnie, które dostarczają 10% tutejszego dochodu narodowego (przemysł związany z górnictwem kolejne 9%) zajmują tylko 0,02% powierzchni kraju. Większą powierzchnię zajmują puby w Australii. Dach Opery w Sydney waży więcej niż 161 tysięcy ton. POME - skrót od "Prisoners of Mother England". Pome albo w liczbie mnogiej Poms - tak Australijczycy nazywają ludzi pochodzenia Brytyjskiego. Nazwa Australia wywodzi się z łacińskiego zwrotu Terra Australis Incognita czyli Nieznany Ląd Południowy. Gdy biali osadnicy po raz pierwszy ujrzeli kangury zapytali Aborygena jak sie toto nazywa. Tubylec odrzekł "kanguru" co w ich narzeczu znaczyło tyle co "nie wiem". Australia, kraj założony przez skazańców. Wskaźnik zabójstw wynosi tu 1.8 na 100 tysięcy ludzi. Stany Zjednoczone Ameryki, kraj założony przez fanatyków religijnych. Wskaźnik zabójstw jest prawie 400% wyższy niż w Australii - 6,3! 10% Australijczyków czuje się dobrze gdy ktoś w stosunku do nich używa określenia "ocker". To typowy Aussie w błękitnym podkoszulku i klapkach, z puszką piwa opierający się o bar. Te 10% populacji konsumuje 80% piwa wypijanego w Australii. Australiczycy wydają więcej na hazard, aniżeli każda inna nacja. Stanowią oni mniej niż 1% światowej populacji, ale posiadają ponad 20% istniejących jednorękich bandytów.
|